زخم های فشاری
زخم فشاری یا زخم بستر در اثر آسیب‌های وارد آمده به پوست و بافت های زیرین و در درجه اول به دلیل فشار طولانی مدت بر روی پوست ایجاد می شود. ممکن است برای هر فرد این اتفاق بیفتد، اما معمولاً افرادی که در تخت نگهداری می‌شوند یا برای طولانی مدت روی صندلی یا ویلچر می‌نشیند، مبتلا می‌شوند.
علائم
علائم نشان دهنده زخم بستر:
- یک تغییر غیرمعمول در رنگ یا بافت پوست
- تورم
- تخلیه مایع مشابه چرک
- ناحیه‌ای که در هنگام لمس نسبت به مناطق دیگر سردتر یا گرم تر است
- حساسیت به درد موضعی در ناحیه مشکوک
- زخم بستر بر اساس عمق، شدت و سایر خصوصیات درجه بندی (stage) میشود.
- درجه آسیب پوست و بافت آن می تواند از قرمزی، شکنندگی پوست تا آسیب های عمقی‌تر مربوط به عضله و استخوان برسد.
مکان های شایع:
زخم بستر در افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند اغلب در مناطق زیر ایجاد میشود:
- استخوان دنبالچه یا باسن
- ستون فقرات
- پشت بازوها و پاها
زخم بستر در افرادی که نیاز به ماندن در تختخواب دارند اغلب در ماطق زیر ایجاد میشود:
- پشت یا کناره های سر
- شانه
- مفصل ران، کمر یا استخوان دنبالچه
- پاشنه پا ،مچ پا، پوست پشت زانوها
اتیولوژی
زخم های بستر در اثر فشار بر پوست که منجر به محدود شدن جریان خون در پوست میشود ایجاد می‌شوند.
3 عامل اصلی در ایجاد زخم بستر:
فشار:
فشار مداوم بر روی هر قسمت از بدن شما میتواند جریان خون در آن بافت را کاهش دهد. جریان خون برای انتقال اکسیژن و سایر مواد مغذی به بافت ها ضروری است. بدون این مواد ضروری، پوست و بافت‌های اطراف آن آسیب می‌بینند و در نهایت از بین میروند. این فشار در افرادی که از نظر تحرک محدود هستند در مناطقی اتفاق می‌افتد که از نظر عضله یا چربی کاملاً پر نشدند و روی استخوان قرار دارند مانند: ستون فقرات، دنبالچه، تیغه های شانه، لگن، پاشنه و آرنج
اصطکاک:
زمانی اتفاق می‌افتد که بیمار روی لباس و ملحفه کشیده شود. این عمل میتواند پوست حساس و شکننده را در معرض آسیب دیدگی قرار دهد. به خصوص اگر پوست مرطوب هم باشد.
قیچی شدن:
زمانی اتفاق می‌افتد که دو نیرو در جهت مخالف به پوست وارد شود و در جهت مخالف حرکت کنند. به عنوان مثال وقتی تخت در قسمت سر، بالاتر است، می توانید در تخت خود، به پایین بلغزید. هنگامی که استخوان دنبالچه به سمت پایین حرکت میکند، پوست بالای استخوان در جای خود باقی می‌ماند. و منجر به یک شکلی از قیچی شدن و آسیب دیدن در آن ناحیه شود.
ریسک فاکتورها
اگر در حالت نشسته یا در تخت خواب مشکل تغییر وضعیت داشته باشید خطر ابتلا به زخم بستر به شدت افزایش پیدا میکند.
ریسک فاکتور ها شامل:
- بی حرکتی: این فاکتور ممکن است به دلیل ضعف جسمانی، آسیب های نخاعی و دلایل دیگر باشد.
- بی اختیاری: با قرار گرفتن پوست در معرضرطوبت ناشی از ادرار و مدفوع، پوست آسیب پذیرتر میشود.
- عدم درک حسی: آسیب های نخاعی، اختلالات عصبی و سایر شرایط میتواند منجر به از دست دادن حس شوند. عدم توانایی در احساس درد یا ناراحتی، میتواند منجر به عدم آگاهی از علائم هشدار دهنده شود.
- تغذیه ضعیف و دهیدره بودن: افراد برای حفظ سلامت پوست و جلوگیری از تخریب بافت ها به رژیم غذایی روزانه حاوی مایعات، کالری، پروتئین، ویتامین و مواد معدنی احتیاج دارند.
- شرایط پزشکی موثر بر جریان خون: بیماری ها یا شرایطی که جریان خون را تحت تاثیر قرار دهد مانند: دیابت و بیماری های قلبی و عروقی، میتواند خطر آسیب بافتی مثل زخم بستر را افزایش دهد.
عوارض:
بعضی از این عوارض تهدید کننده حیات هستند که شامل موارد زیر است:
- سلولیت:
سلولیت عفونت پوست و بافت های نرم است که میتواند باعث گرمی، قرمزی و تورم ناحیه آسیب دیده شود. کسانی که آسیب عصبی دارند ممکن است در ناحیه درگیر سلولیت احساس درد نداشته باشند.
- عفونت استخوان و مفاصل:
عفونت در زخم بستر میتواند به استخوان و مفاصل بیمار انتشار یابد. عفونت های مفصلی (آرتریت سپتیک) میتواند به غضروف و بافت‌های اطراف آسیب برساند و عفونت استخوان (استئومیلیت) میتواند عملکرد مفاصل و اندام ها را تحت تاثیر قرار دهد.
- سرطان:
زخم های مزمن و بهبود نیافته می‌توانند به نوعی scc تبدیل شوند.
- سپسیس (Sepsis) به ندرت در پوست منجر به انتشار عفونت به خون می شود.
تشخیص و درمان :
اگر در بیمارستان یا در خانه تحت نظر هستید، در صورت بروز علائم زخم بستر، سریعاً به تیم پزشکی خود خبر دهید. اگر در این زمینه کاری انجام نشود، اوضاع بدتر خواهد شد. مرتباً باید تحت نظر باشید و تحت مشاوره و درمان کادر پزشکی قرار بگیرید.
در صورت وجود علائم زیر فوراً مشاوره پزشکی دریافت کنید:
- پوست متورم و قرمز
- خروج اگزودا (exudate )
- پوست سرد و تپش قلب
- درد شدید یا بدتر شدن درد
- درجه حرارت بالا
این علائم میتواند نشانه‌ای از عفونت جدی باشد که در اسرع وقت باید درمان شود.
درمان زخم بستر به شدت آن بستگی دارد و در بعضی از افراد احتیاج به مراقبت های اساسی توسط پرستار میباشد و برای بعضی دیگر میتواند جدی تر باشد و منجر به عوارض تهدید کننده حیات، مانند عفونت خونی شود.
راههای جلوگیری از بدتر شدن زخم های بستر و کمک به بهبود آنها:
- استفاده از پانسمان هایی که روند بهبودی را تسریع می‌کنند و ممکن است به کاهش فشار کمک کنند.
- افزایش حرکت و تغییر وضعیت
- استفاده از تشک هایی با خاصیت فوم استاتیک یا مواد دارای خاصیت داینامیکی که توانایی انتقال و ایجاد جریان هوا را در تشک دارند.
- داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل.
- روش مناسب جهت پاکسازی زخم و از بین بردن بافت مرده.
- گاهی اوقا ت روش جراحی برای برداشتن بافت‌های آسیب دیده و بسته شدن زخم، در موارد بسیار جدی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پیشگیری:
شما می‌توانید با جابجایی مکرر خود و جلوگیری از وارد کردن استرس ها روی پوست، از ایجاد زخم بستر جلوگیری کنید.
همچنین روش‌های دیگری مثل مصرف مایعات، ترک سیگار، کنترل استرس و ورزش روزانه نیز بسیار مفید هستند.
نکاتی برای تغییر وضعیت بیمار:
- مرتباً وضعیت بدن خود را تغییر دهید و در صورت نیاز از کسی کمک بخواهید که هر یک ساعت این کار را برایتان انجام بدهد.
- اگر بالاتنه‌ی شما قدرت کافی دارد با فشار وارد کردن به روی دسته های ویلچر خود را مرتباً بلند کنید.
- از ویلچرهای مخصوص استفاده کنید که به شما اجازه می‌دهند روی آن کج شوید و تغییر موقعیت دهید.
- از تشک‌هایی استفاده کنید که فشار را کاهش می‌دهند. از بالشت های دایره ای شکل استفاده نکند. زیرا باعث میشود که فشار روی بافت های اطراف متمرکز شود.
- ارتفاع تخت را تنظیم کنید. اگر تخت شما در ناحیه سر میتواند بلند شود آنرا بیش از 30 درجه بلند نکنید. این کار از قیچی شدن پوست جلوگیری میکند.