مراحل ترمیم و بهبود زخم
مراحل ترمیم زخم چهار فرآیند را شامل می‌شود:
- هموستاز
- التهاب
- تکثیر
- بازسازی
فاز هموستاز
هموستاز فرآیند بسته شدن زخم توسط تشکیل لخته است. هموستاز زمانی شروع می‌شود که خونریزی شروع شود. اولین مرحله هموستاز زمانی است که عروق خونی منقبض می‌شوند تا جریان خون را محدود کنند. در مرحله بعد، پلاکت ها به هم می‌چسبند تا شکاف دیواره رگ خونی را ببندند. در نهایت، انعقاد اتفاق می‌افتد و تراکم پلاکت‌ها با رشته های فیبرین افزایش مییابد. مرحله هموستاز بهبود زخم خیلی سریع اتفاق می افتد.
پلاکت ها در عرض چند ثانیه پس از پارگی دیواره اپیتلیال رگ خونی به سطح زیر اندوتلیوم می چسبند. پس از آن، اولین رشته های فیبرین در حدود 60 ثانیه شروع به چسبیدن می کنند. با شروع شبکه فیبرین، خون از طریق مواد منعقد کننده و آزادسازی پروترومبین از حالت مایع به ژل تبدیل می شود. تشکیل ترومبوز یا لخته باعث می‌شود پلاکت‌ها و سلول های خونی در ناحیه زخم به دام بیافتند.
فاز التهابی
التهاب مرحله دوم بهبود زخم است و هنگامی شروع می‌شود که از رگ های خونی آسیب دیده، ترشحات نشت می‌کند و باعث تورم موضعی می شود. التهاب هم خونریزی را کنترل می کند و هم از عفونت جلوگیری می کند. احتقان مایع به سلول‌های مختص ترمیم و التیام زخم اجازه می‌دهد تا به محل زخم حرکت کنند. در مرحله التهابی، سلول‌های آسیب‌دیده، پاتوژن‌ها و باکتری‌ها از ناحیه زخم خارج می‌شوند. این گلبول های سفید، فاکتورهای رشد، مواد مغذی و آنزیم ها باعث ایجاد تورم، گرما، درد و قرمزی می شوند. التهاب بخشی طبیعی از روند بهبود زخم است و تنها در صورت طولانی شدن یا افزایش بیش از حد آن مشکل‌ساز می‌شود.
فاز تکثیر
مرحله تکثیر بهبود زخم زمانی است که زخم با بافت جدیدی ساخته شده از کلاژن و ماتریکس خارج سلولی بازسازی می شود. در این مرحله زخم با ایجاد بافت های جدید منقبض می شود. علاوه بر این، شبکه جدیدی از رگ های خونی ساخته می‌شود تا بافت گرانولی سالم باشد و اکسیژن و مواد مغذی کافی دریافت کند. میوفیبروبلاست‌ها با گرفتن لبه‌های زخم و کشیدن آنها به سمت یکدیگر با مکانیسمی شبیه به سلول‌های ماهیچه صاف باعث انقباض زخم می‌شوند. در مراحل سالم ترمیم زخم، بافت گرانولی دارای ظاهری صورتی یا قرمز و به صورت ناهموار است. از طرفی بافت گرانولاسیون سالم به راحتی خونریزی نمی کند.
بافت گرانولاسیون تیره می تواند نشانه عفونت، ایسکمی یا پرفیوژن ضعیف باشد. در مرحله پایانی مرحله تکثیر ترمیم زخم، سلول های اپیتلیال در سطح زخم ظاهر می‌شوند. یادآوری این نکته مهم است که وقتی زخم ها مرطوب می شوند، اپیتلیال شدن سریعتر اتفاق می افتد. به طور کلی، هنگامی که پانسمان های انسدادی یا نیمه انسدادی در عرض 48 ساعت پس از آسیب اعمال می شوند، رطوبت مناسب بافت برای بهینه سازی اپیتلیال شدن حفظ می شود.
فاز بازسازی
مرحله بلوغ یا بازسازی زمانی است که کلاژن از نوع III به نوع I تبدیل می شود و زخم به طور کامل بسته می‌شود. سلول هایی که برای ترمیم زخم استفاده شده بودند دیگر مورد نیاز نیستند و با آپوپتوز یا مرگ سلولی حذف می‌شوند. هنگام تجمع کلاژن در مرحله تکثیر، کلاژن به هم ریخته و زخم ضخیم است اما در طول مرحله بازسازی کلاژن در امتداد خطوط کششی قرار می‌گیرد و آب دوباره جذب می‌شود تا فیبرهای کلاژن بتوانند به هم نزدیک‌تر شده و متصل شوند. پیوند متقاطع کلاژن ضخامت اسکار را نیز کاهش می‌دهد و همچنین ناحیه پوست زخم را قوی تر می کند. به طور کلی، بازسازی حدود 21 روز پس از آسیب شروع می شود و می تواند برای یک سال یا بیشتر ادامه یابد.
- مراحل بهبود زخم فرآیندی پیچیده و شکننده است. عدم پیشرفت در مراحل بهبود زخم می تواند منجر به زخم های مزمن شود. مراقبت از زخم از طریق تمیز کردن و محافظت در برابر آسیب مجدد یا عفونت، بهبود زخم را تسریع می کند.
تفاوت ترمیم زخم با بازسازی زخم:
آسیب به معنای وقفه در مورفولوژی یا عملکرد یک بافت معین است. پس از آسیب، بافت به صورت ناقص یا کامل بازسازی می‌شود. بافت در حالت عادی و تقریباً همیشه، بدون وقفه به صورت کامل بازسازی می‌شود. به عنوان مثال میتوان به بازسازی کامل و بدون وقفه بافت سالم پوست اشاره کرد.
تمایز ظریفی بین «ترمیم» و «بازسازی» وجود دارد:
ترمیم به معنای بازسازی ناقص بافت است به صورتیکه بافت آسیب دیده بدون کپی دقیق از نوع سالم خود شروع به ترمیم می‌کند تا صرفا بقا و تداوم داشته باشد. اما بازسازی به معنای جایگزینی کامل است طوریکه بافت جدید مورفولوژی و عملکرد یکسانی با بافت آسیبد دیده دارد.